الف- لأیسیمترهای وزنی

ب-  لأیسیمترهای تفاضلی

الف- لأیسیمترهای وزنی: دقیقترین لأیسیمترها میباشدکه تبخیر وتعرق رااندازه گیری میکنند. تعیین تبخیروتعرق  دراین روش ، براساس تغییرات وزن انجام می گیرد.

ب‌-  لأیسیمترهای تفاضلی : از نوع ساده , تفاضلی میباشدومیزان تبخیر وتعرق براساس بیلأن (توازن) آب موجود درخاک اندازه گیری میشود .

در کارگذاری لأیسیمترها باید نکاتی را درنظر گرفت که عبارتند از :

1)- حجم لأیسیمتر باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا مانعی در رشد گیاه ایجادنکند . برای گیاهان باعمق ریشه کم  ، حجم لأیسیمتر یک متر مکعب وبرای گیاهانی باعمق ریشه زیاد این حجم تا چند متر مکعب میباشد.

2)- شرایط خاک درداخل لأیسیمتر باید مشابه شرایط خاک مزرعه باشد یعنی بافت خاک در لأیسیمتر مشابه بافت خاک در مزرعه باشدولأیسیمتر دارای یک سیستم زهکشی مناسب باشد.

3)- گیاه کاشته شده درلأیسیمتر می بایست وضعیتی مشابه گیاه کاشته شده در مزرعه داشته باشد یعنی فاصله گیاهان همان فاصله اجراشده درمزرعه باشد. همچنین مقدار کود وسموم مصرف شده نیز همانند مزرعه اصلی باشد .

4)- دراطراف لأیسیمتر تا فاصله 10 برابر ابعادلأیسیمتر از همان پوشش گیاهی که در لأیسیمتر وجود دارد، موجودباشد.

 

ا ستفاده از روابط تجربی وریاضی

تبخیر سنج ها به دو دسته تقسیم میشوند  :

الف) صفحات متخلخل                                                 ب) تشتهای تبخیر

الف) صفحات متخلخل : صفحاتی هستند که از جنس سفال یا کاغذهای مخصوص که برای اندازه گیری تبخیر وتعرق بکار میرود وروش استفاده ازاین صفحات بدینگونه است که این صفحات را بمدت 10 تا 15 ساعت داخل آب میگذاریم تا کاملأاشباح شود . سپس آنها را وزن نموده ودر معرض هوای آزاد قرار میدهیم (برای مدتی معین ( 6  یا 12 یا ... ساعت) ) تا تبخیر صورت گیرد . کاهش وزن بدست آمده از وزن نمودن مجدد آن ، همان میزان تبخیر است . اندازه گیری تبخیر وتعرق دراین روش دقت خوبی نداردودلأیل آن عبارتند از -  حساست زیاد این صفحات نسبت به وزش باد    -  جذب گرد وخاک معلق در هوا وپیداکردن وزن کاذب   -  حساسیت کم این صفحات به تشعشعات خورشید

ب) تشتهای تبخیر : ظروفی هستند که میزان تبخیرآب ریخته شده از آن قابل محاسبه است . ( در این مبحث  تشت کلأس A  مورد مطالعه قرار میگیرد . تشت کلأس A از نوع آمریکایی بوده وتمامی ایستگاههای هواشناسی ایران از آب بهره میجویند ) .

این تشت استوانه ای است وقطر آن  5/47  اینچ است . ارتفاع آن 10 اینچ بوده وجنس آن از گالوانیزه است . این تشت روی یک قطعه چوبی به ارتفاع 4 اینچ نصب میشود ومعمولأ درون تشت به مقدار 9 اینچ آب میریزند . این تشت در ساعات 6 و 12  ، توسط دیده با کنترل شده ومیزان کم شدن آب را اندازه گیری  میکنند. این اندازه گیری را Epan  میگویند .  Epan  را باید به تبخیروتعرق پتانسیل ( E Tp  ) تبدیل نمود روش این تبدیل از فرمول  بدست می آید . Cet  ضریب تشت می باشد  . برای بدست آوردن ضریب تشت از جدول مخصوص استفاده میشود .

اگر سرعت باد 250 کیلومتر در روز باشد و پوشش سبز در اطراف تشت نیز 100 متر باشد ، همچنین رطوبت هوا نیز 30 % محاسبه گردد ، ضریب تشت را با استفاده از جدول مربوطه بدست می آوریم که 65/0  میباشد. واگر پوشش سبز وجود نداشته باشد ، از دوستون سمت راست جدول استفاده نموده  ورقم مربوطه را بدست می آوریم. حال اگر ازاین تشت 4 mm تبخیرداشته باشیم خواهیم داشت   

 
تذکر اول : جدول تهیه شده مربوط به منطقه مرطوب میباشد وبرای تبدیل آن به ارقام قابل استفاده درمناطق خشک مانند خوزستان باید ارقام بدست آمده از جدول را بر رقم 87/0  تقسیم نماییم

تذکر دوم : تبخیر و تعرق پتانسیل باید به تبخیر وتعرق واقعی تبدیل شود ( تبخیر وتعرق واقعی یعنی تبخیر وتعرق درشرایط موجود ) . برای این کار باید از فرمول   استفاده نمود .  = تبخیر وتعرق واقعی و همچنین K c  نیز ضریب گیاهی میباشد .

مقدار ضریب گیاهی به 2 عامل 1)- نوع گیاه    و 2)- مرحله رشد گیاه بستگی دارد. مقدار این ضریب نیز از جدول مربوطه پیدا میشود. در این جدول ، ضریب گیاهی ، برای چند گیاه محدود ذکر شده است . در ردیف اول این جدول ، ارقام 10 تا 100%  پوشش سبز نوشته شده است ومشاهده میشود که با افزایش پوشش سبز ، ضریب گیاهی افزایش می یابد .

در قسمت پایین این جدول ، جدولی دیگر وجود داردکه برحسب روز محاسبه شده است وبا افزایش روز ، مقدار ضریب گیاهی کم میشود.

اگر مثال بالأ را درنظر بگیریم ، ضریب گیاهی در یونجه از رابطه زیر بدست می آید

   درنتیجه

ا ستفاده از روابط تجربی وریاضی:

از این روش زمانی استفاده میشود که وسایل آزمایش نداشته باشیم .

رابطه بلینی وکریدل یک رابطه ساده برای محاسبه تبخیر وتعرق میباشد. شکل کلی این رابطه چنین است :

 که در آن T  دمای متوسط روزانه بر حسب C0   و ETp   نیز تبخیر وتعرق پتانسیل برحسب میلیمتر درروز  و P  نیز متوسط درصد ساعات روشنایی روزانه درماه نسبت به کل ساعات روشنایی سالأنه میباشد .

توضیح در خصوص P  : فرض کنیم از ساعت 7 تا 30/17  ، مقدار 5/12 ساعت آن روشنایی ( بدون ابر) داشته باشیم . این 5/12 ساعت را یادداشت نموده وبمدت یک ماه هرروز این محاسبه را انجام میدهیم . کل اعداد بدست آمده را با هم جمع نموده وبر کل ایام تقسیم میکنیم تا میانگین روشنایی در آن ماه بدست آید . فرض میگردد که که این میانگین رقم 11 باشد . این رقم بدست آمده را برکل ساعات روز در سال تقسیم وحاصل را در100 ضرب میکنیم . حال اگر تصور شود که کل ساعات روشنایی درسال 3500 ساعت باشد خواهیم داشت

رقم P در یک جدول محاسبه شده است ونیاز به پیمایش چنین راه طولأنی برای بدست آوردن P نیست . اگر عرض جغرافیایی 30 در جه ودر نیمکره شمالی باشد وهمچنین برای مثال در ماه JULY  باشیم مقدار P برابر 31/0 خواهد شد لذا   . رقم 5/28 درجه حرارت متوسط میباشد .  ضرب 6/6  در ضریب گیاهی = تبخیر وتعرق واقعی .

اشکال رابطه فوق : نقش دما بسیار مهم نشان داده شده است والباقی عوامل مانند فشار هوا و تشعشعات خورشید و ورطوبت نسبی نادیده گرفته شده است . سازمان جهانی FAO  با ارائه جدولی اقدام به اصلأح  رابطه بلینی وکریدر نموده است . روند استفاده از جدول FAO  بشرح ذیل است :

اگر رطوبت نسبی 30% باشد ،بااستفاده از شکلهای 2 و 5 و 8   ،  باید رقم مورد نظر راجستجوکرد . ( محدوده درصدهای رطوبت نسبی ، دربالأی این جدول مشخص شده است ).

درسمت راست این جدول نسبت تشعشعات خورشید ذکرشده است n/N    که n ساعات آفتابی موجود و N حد اکثر ساعات آفتابی ممکنه میباشد. این حالتها به سه قسمت زیاد ( 9/0) ، متوسط (7/0) وکم (45/0) تقسیم بندی شده است . اگر برای تکمیل مثال فوق ، مقدار این  تشعشع بین متوسط تا زیاد اعلأم شده باشد ، از 3 جدول انتخاب شده درقسمت رطوبت نسبی ،  فقط اشکال 2 و 5 باقی میماند .

اگر جدول انتخابی ، برای مثال 2 تعین گردد ، 6/6 را روی محور x  ها  درجدول 2 پیدا کرده  ویک خط از نقطه بدست آمده در محور x ها به موازات محور y ها ترسیم میکنیم .
این خط تا کجا امتداد یابد ؟

اگر سرعت وزش باد 3 متر برثانیه بدست آمده باشد، خط ترسیم شده در فوق را ، تا خط شماره 2  که مربوط به محدوده سرعت باد بدست آمده میباشد امتداد میدهیم وپس از برخوردبا خط 2 ، به موازات محور x ها ، بسمت محور y  ، خط را امتداد میدهیم .  خواهیم دید که این خط عدد 5/8 را نشان میدهد .

با انجام همین کارها برروی جدول شماره 5 به رقم 5/7 میرسیم وحالأ  رقم بدست آمده ،یعنی عدد 8 همان رقم اصلأح شده FAO میباشد .